De vrees voor het einde van het verenigingsleven is van alle tijden. Nu zeggen steeds meer sportclubs moeite te hebben met het vinden van vrijwilligers. 86 procent gaf vorig jaar aan nog voldoende vrijwilligers te hebben, blijkt uit cijfers van het Mulier Instituut, dat sociaal-wetenschappelijk sportonderzoek doet.
Veel vacatures in veldsporten

27 procent van de verenigingen is niet op zoek naar vrijwilligers, 59 procent zegt dat wel te zijn en 14 procent geeft aan echt niet genoeg vrijwilligers te hebben. De sportaanbiedersmonitor van sportkoepel NOC*NSF heeft vergelijkbare cijfers. Vacatures zijn er vooral in veldsporten, voetbal in het bijzonder.

Dat heeft onder meer te maken met de omvang, zegt Jan-Willem van der Roest. Hij is onderzoeker bij het Mulier Instituut en voorzitter van voetbalvereniging SV Baarn. „Veel verenigingen in andere sporten hebben nog geen honderd leden. Zij hebben eerder zorgen over hun voortbestaan dan over vrijwilligers.”

Ook de populatie van de leden in het voetbal maakt een verschil. Van der Roest: „In hockey kunnen verenigingen over het algemeen financieel meer vragen van leden. Je ziet dat besturen daar vaak jonger en hoger opgeleid zijn dan in het voetbal. Zij zetten hun club beter in de markt.”

Van der Roest vermoedt dat de problemen vooral bij middelgrote clubs spelen. De grootste clubs hebben taken als bardiensten professioneel uitbesteed, of laten die door leden afkopen, zoals in het tennis. En bij de kleinste clubs zit de bereidheid te helpen meer in het dna.

De problematiek werd vorige maand zichtbaar toen Bladella uit het Brabantse Bladel vier jeugdspelers royeerde. Dat gebeurde omdat de jongens niet het afgesproken aantal lootjes hadden verkocht. Hun ouders weigerden het ontbrekende bedrag bij te betalen. De club kreeg na de beslissing zowel bedreigingen als steun. De vier zijn na een gesprek met de ouders weer welkom.

Voetbalbond KNVB – 1,2 miljoen leden, 400.000 vrijwilligers – vraagt verenigingen mee te denken over oplossingen. „Ik heb alvast een app-groepje aangemaakt”, besloot directeur amateurvoetbal Jan Dirk van der Zee vorige week zijn column op de website. In enkele dagen kon hij al 150 bestuursleden toevoegen. Hij vroeg allen om „één briljant idee” voor in de brainstorms.

Oudere generatie
„We hebben ideeën nodig voor een duurzame oplossing”, zegt Van der Zee. „De druk ligt nu bij een te kleine groep. Vaak is dat de oudere generatie, die voor zo’n club leeft. De ouders van de pupillen van nu individualistischer, werken veel, hebben van alles te doen. Ze willen wel helpen, maar hebben keuzestress.”

De KNVB vindt dat een deel van de leden van zich opstelt als consument. „[...] de meeste mannen en vrouwen onder de 50 kiezen liever voor zichzelf en bekijken het verenigingsleven met dezelfde blik als ze een supermarkt inlopen”, schreef Van der Zee ook in zijn column.

Maar dat is een misvatting, vindt onderzoeker Van der Roest. Hij promoveerde in 2015 op onderzoek naar consumentisme bij sportverenigingen. „Veel bonden onderschatten de sociale functie die een vereniging nog steeds heeft. Ja, leden zijn druk met werk, school en hobby’s. Maar dat zegt niet dat zij de vereniging als supermarkt zien.”

De onderzoeker ziet dat bonden druk uitoefenen op verenigingen om te moderniseren. Dat is hard nodig, zegt KNVB-directeur Van der Zee. „Verenigingen zijn sterk, maar we moeten met onze tijd mee. Vorige week hadden we een bijeenkomst met honderd verenigingen. Tien daarvan hebben al een verenigingsmanager in dienst, een soort bedrijfsleider. Is dat gek? Nee. Dat is meebewegen met de maatschappij. Net als dat je vrijwilligerswerk net zo goed als betaald werk in een duo- of triobaan kunt invullen.”
Meer flexibiliteit vereist

Van der Roest pleit voor flexibeler omgang met vrijwilligers en het sportaanbod. „De vrije tijd van mensen is alleen maar toegenomen, dat is het probleem niet. Organiseer dan sport op momenten dat het nu niet gebeurt. Bijvoorbeeld specifiek aanbod overdag voor ouderen. En vraag vrijwilligers voor specifieke momenten, zoals landelijke vrijwilligersacties, niet voor structurele taken.”

Dat zegt ook Mark Molenaar, woordvoerder van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV). „We kennen succesvolle methodes om in korte tijd nieuwe vrijwilligers te werven. Daarvoor is onder meer de juiste toon nodig. En accepteren dat vrijwilligers hun taken anders zullen invullen dan anderen in het verleden hebben gedaan.”

Allen noemen mantelzorg als bedreiging voor verenigingen. „Inzet van vrijwilligers in zorg is tot beleid gemaakt”, zegt Molenaar: „Dat zal niet zonder gevolgen zijn. Extra reden voor verenigingen om flexibeler naar vrijwilligers te kijken.”

 (bron: NRC - Michiel Dekker)